የህግ መሰረትነት

ለአንድ ማህበረሰብ ውስጣዊ ሰላም ዋነኛው መሰረት ህግ ነው ፡፡ ማርቲን ሉተር ኪንግ እንደሚለው ^‹‹የትም ቦታ ያለ ኢ - ፍትሀዊነት ፣በሌላ ሁሉም ቦታ ላለ ፍትሀዊነት አደጋ አለው^››፡፡ የውጭ ወራሪ ቢመጣ መንግስት የራሱ መከላከያ ወታደራዊ ሃይል አለው ይመክተዋል ፣ ይህም መንግስት በሚሰበስበው ግብርና ብድር የራሱ ባጀት የሚመደብለት እንዲሁም መንግስት የራሱ የውጭ ግንኙነትና የዓለም ዓቀፍ ድርጅቶች ውስጥ ባለው የዲፕሎማሲ ልኡካንን በመላክም ይሁን እዚህ ያሉትን ተወካዮቻውን ጠርቶ በማነጋገር ፣ ደህንነት እና የመሳሰሉት ተቋማትን በመጠቀም መንግስት የአንድ አገርን ብሄራዊ ጥቅም ያስጠብቃል ፡፡ የዜጎች መብት ግን በእንደዚህ አይት መንገድ አይከበርም ፡፡ የዜጎች መብት የሚከበረው በህግ የበላይትና በህግ ልእልና መሳሪያነት ነው ፡፡ 

የህግ ምሁራን እንደሚናገሩት ለአንድ ማህበረሰብ ውስጣዊ ሰላም ህግ መሰረት ነው ፡፡ ማርቲን ሉተር ኪንግ እንደሚለው ^‹‹የትም ቦታ ያለ ኢ - ፍትሀዊነት ፣በሁሉም ቦታ ላለ ፍትሀዊነት አደጋ አለው^››፡፡ የውጭ ወራሪ ቢመጣ መንግስት የራሱ መከላከያ ወታደራዊ ሃይል አለው ይመክተዋል ፣ ይህም የራሱ ባጀት የሚመደብለት እንዲሁም መንግስት የራሱ የውጭ ግንኙነት ፣ ደህንነት እና የመሳሰሉት ተቋማትን በመጠቀም መንግስት የአንድ አገርን ብሄራዊ ጥቅም ያስጠብቃል ፡፡ የዜጎች መብት ግን በእንደዚህ አይት መንገድ አይከበርም ፡፡ የዜጎች መብት የሚከበረው በህግ የበላይትና በህግ ልእልና መሳሪያነት ነው ፡፡   

ሰበር ችሎት ምንነት

የዳኝነት አካሉ የዜጎች በህግ ፊት እኩል የመሆንን ፣እንዲሁም ፍትህ የማግኘት መብት በህገ መንግስቱ የተረጋገጡትን ለማስፈፀም የተቋቋመ አካል መሆኑ በህገ መንግስቱ እውቅና የተሰጠው መሆኑ ግልፅ ነው ፡፡ የሰበር ስርአት አላማው ወጥ የሆነ የህግ አተረጓጎም እና አፈፃፀም እንዲኖር ለማስቻል ነው ፡፡ የሰበር ስርአት የህግ የበላይነትን ለማረጋጥ የተቋቋመ እና ማረጋገጫ ዘዴ ነው ፡፡ የውሳኔዎች ወጥነትና ትክክለኝነት የሚረጋገጠው በዳኝነት አካሉ የመጨረሻ አካል በሆነው በሰበር ሰሚ ችሎት ነው ፡፡ የህግ ስህተት ያለበትን ውሳኔ ፀንቶ እንዲቆይ ማድረግ የዳኝነት አካሉ በህብረተሰቡ ዘንድ ያለውን ተአማኒነትና ከበሬታን ይጎዳል ፡፡ይህንንም ለማስተካከል ይህ የዳኝነት አካል ስልጣን ተሰጥቶታል ፡፡ ከዚህ በኋላ የዳኝት ስርአቱን እርከኖችን ከጨረሰ በኋላ አንድ ሰው ሊሄድ የሚችለው ወደ ህገ - መንግስታዊ ጉዳዮች አጣሪ ጉባኤ በፌዴሬሽን ምክር ቤት ወደሚገኘው ተቋም ይሆናል ፡፡ አንዳንድ ግዜ ህግ ሲተረጎም የግለሰቦችን ወይንም የተቋማትን የማይገሰሱ ህገ - መንግስታዊ መብቶችን ሊጥስ ይችላል ይህን ለማስተካከል ደግሞ የህገ መንግስዊ ጉዳዮች አጣሪ ጉባኤ ሊያያቸው እንደሚችል ተደንግጓል ፡፡   

ይህ ስርአት ከቀድው የግርማዊ ንጉሰ ነገስት የዙፋን ችሎት የነበረና በኤፌደሪ ህገ መንግስት በ1987 ዓም በወጣው በአንቀትፅ 83 ስር የሚገኝ ሲሆን ዝርዝር በአዋጅ ቁጥር 25 / 1988 እና አዋጅ ቁጥር 454 /97 የተደነገገ ስርአት ነው፡፡ ይህ ከአምስት ያላነሱ ዳኞች የሚሰየሙበት ችሎት የሚሰጠው የህግ ትርጉም ራሱ በሌላ ጊዜ እስካለወጠው ድረስ በየትኛውም ደረጃ ለሚገኝ የዳኝነት አካል አስገዳጅ ሃይል (ፕሪሲደንስ) ያለው ስለመሆኑ በአንቀፅ 2 (4) ተቀምጧል፡፡  በዚህም መሰረት ሰበር ችሎቱ የቀድሞውን ውሳኔ በአዋጅ ቁጥር 454 / 1997 አንቀፅ 2(4) መሰረት መለወጥ እንደሚችል ተደንግጓል ፡፡

አፍሪካ

አፍሪኮም በሰሜን ማግሬብንና በደቡብ የሳህራ በረሃንነና የማግሬብ ክልልን ለመቆጣጠር ነው ፡፡ አሜሪካ በስፔን ወታደራዊ የጦር ሰፈር የከፈተች ሲሆን ከዚህም በመነሳት በምእራብ አፍሪካ የሚሆነውን ለመቆጣጠር የሚያስችል አቅምንና ቅርበትን ይፈጥርላታል ፡፡

አፍሪኮም ትልቁ ወታደራዊ መደብ ነው አሜሪካ በአፍሪካ ያላት ፡፡ የአሜሪካ የአፍሪካ ኮማንድ ሲሆን የአሜሪካን ጥቅም  በተፈጥሮ ሀብት በሃይልና በአሸባሪነት ያላትን ለመቆጣጠር ነው ፡፡ ከመስከረሙ የአሸባሪዎች ጥቃት ወዲህ አሜሪካ በአፍሪካ የዚህ አይነት ወታደራዊ እዝ መደቦችን ስትፈጥር ነው ፡፡ ትኩረቱም በሰሃራና በማግሬብ ክልል አካባቢ ነው የአሜሪካ የዚህ የጦር መደብ ትኩረት ፡፡

      ነገር ግን ይህ የአሜሪካን ጥቅምን መሰረት በማድረግ ቢሆንም ነገር ግን ይህ የአፍሪካ  ህዝብ ጥቅምን ይወክላል ወይ ነው ጥያቄው ፡፡

ነገር ግን አሜሪካ ወደ አፍሪካ ዘግይታ ሲሆን የመጣችው በአብዛኛውም እርዳታን ላይ ትኩረትን የሚያደርገው የአፍሪካ አሜሪካ ፖሊሲ አፍሪኮምን በማቋቋም ከአፍሪካ ጋር ግንኙነትን ቢመሰርትም ውሎ አድሮ ግን ከቻይና ጋር የተፈጠረው የንግድና የምጣኔ ሐብት ግንኙነት ለአፍሪካም ለቻይናም የበለጠ ውጤታማ መሆኑ ሳይታለም የተፈታ ነው ፡፡

እንደ ህንድ ባሉ አገራት የንፋስና የጸሀይ ሀይል የበለጠ ጥቅምን አስገኝቷል የሚሉ ተቺዎች አሉ ፡፡ ከትላልቅ የሃይድሮ ፓወር ፕሮጀክቶች ይልቅ ፡፡

የአፍሪካ ዲያስፖራና በአፍሪካ ያሉ መንግስታት እርስ በእርስ መናበብ የሚጎድላቸው  ሲሆን አንዳንድ ጊዜ ዲያስፖራው በሃገሩ ካሉ መንግስታት የመረረ ጥላላቻ ስለሚኖረው በአገሩ ካሉ መንግስታት ጋር ተቀናጅቶ የመስራት ገዳይ ከሌሎች ዲያስፖራዎች ለምሳሌ ከቻይናም ሆነ ከህንድ ዲያስፖራ በተለየ መልኩ የአፍሪካ ዲያስፖራ የሚፈለገውን አቅም ቢኖረውም ለአህጉሩ ሊያበረክት እንዳልቻለ መገመት ይቻላል ፡፡   

Jews and the Bible

ጦርነት የሌለበት ስርአትን ለማሰብ አዲሱን የአለም ስርአትን ማሰብ ሳይቀል አይቀርም ። በአለም ላይ ሀገራት እስካሉ ድረስና ሀገራት በድንበር ፣ በሀይማኖት በርእዮተ-ዓለም ፣ በኢኮኖሚና በብሄራዊ ጥቅም እስከተለያዩ ድረስ በአለም ላይ የጦርነት ስጋት መኖሩ አይቀሬ ሆኖ ይታያል ።

በመፅሀፍ ቅዱስ ላይ ከ188 ያላነሱ ሴቶች መጠቀሳቸውን የመፅሀፍ ቅዱስ ምሁራን ይገልፃሉ ። መፅሀፍ ቅዱስ አፈንጋጭ ለሆኑ ሴቶች የተደረገባቸውንነም ቅጣትንም ይገልፃል ። ለምሳሌ መግደላዊት ማርያም ከአሮን ጋር ሆና ሙሴ ኢትዮጲያዊቷን በማግባቱ ምክንያት ሙሴን በመናገሯ ምክንያት እግዝአብሄር እጅግ ተቆጥቶ እንዴት ባሪያዬን ሙሴን ትናገሪያለሽ በማለት መግደላዊት ማርያም በመጨረሻም በምድረ በዳ እንደሞተች እንዲሁም እግዝአብሄር በሷ ምክንያት ለሰባት ቀናት እስራኤላውያን ጉዟቸውን እንዳዘገዩም መፅሀፍ ቅዱስ ይገልፃል ።

እንዲሁም ኤዛቤል የተባለች እንዲሁ ባእድ አምልኮን በመከተል ፣ በማምለክና በክፋት የምትታወቅ ሴት በመጨረሻ አስከሬኗን ውሻ እንደበላው ይገልፃል ። በእርግጥ ኤዛቤል የእስራኤል አምሳያ ነች ጣኦትን ማምለክ የጀመረችውና ለእግዝአብሄር አልታዘዝ ያለችውን እየሩሳሌምን ይወክላል ። እስራኤልም ሩትና ሁለት ሴቶች እስራኤል የመሰረቱት ናቸው ። እብራውያን ምእራፍ 12 ቁጥር 22 ።

መፅሀፍ ቅዱስ በተመለከት ቮልቴር አይሁዳውያንን ሲተች «እውራን ተርጓሚዎች» ይላቸዋል ፣ ቮልቴር እንደሚለው እኛ አውሮፓውያን ስናቃጥላቸውና በተገኘው ምክንያት ሁሉ ጥፋተኛ አድርገን ስንቀጣቸው የነበሩት አይሁዳውያን የእግዝአብሄር በእነርሱ በኩል መገለጡ ያስገርመዋል ።

ይህ ብቻም ሳይሆን ቮልቴር አዲስ ኪዳን እርስ በእርሱ የሚጋጭ ስለሆነ የትኛውን እንዳለብን ግልፅ አይደለም ይላል ። ለቮልቴር ሀይማኖተኛና ስነ-መለኮተኛ የተለያዩ ናቸው ። እንደ ቮልቴር አገላለፅ ለአለም በሀይማኖት የተነሳ ለተከሰቱ ግጭቶች ተጠያቂዎቹ ስነ- መለኮተኞች ስለሆኑ ነው የሚል አቋም አለው  ። ሀይማኖተኛ ጦርን አይመዝነም ማለቱ ነው በተዘዋዋሪ መንገድ ። ለቮልቴር በአለም ላይ ያሉ ካህናት ፣ ሰባኪዎች ፣ ፓስተሮች ወዘተ ሰነ- መለኮታውያን ናቸው እንጂ ሀይማኖተኞች አይደሉም ። ለቮልቱር ስነ - መለኮታውያን ማለት ልክ እንደ አንድ ርእዮተ አለም አራማጅ ማለት ነው ። በአለም ላይ በአሜሪካን በቀድሞዋ ሶቭየት ህብረት ፣ በአሜሪካና በኮሚኒስት ቻይና መሀከል እንዳለው አይነት የአስተሳሰብ ወይም የአስተምህሮ «የዶክትሪን» እና የቀኖና «ዶግማ» ልዩነት የሚንፀባረቀው የአለምን ሀይማኖት የሚመሩት ስነ-መለኮታውያን ስለሆኑ ነው ባይ ነው ። 

ሀዋርያው ጳውሎስ ትኩረቱን የደረገው በእምነት ዙሪያ ሲሆን በህግ አልታሰርንም ፣ በህግ አልተፈረደብንም የሚል አስተምህሮዎቹን ለበርካታ በግሪክ ዙሪያ ለነበሩ ህዝቦች፣ እንዲሁም ለጣሊያንና ለስፔንም ጭምር በላካቸው መልእክቶቹ ላይ አስርፍሮ ልኳል ። አይሁዳውያን የሙሴን ህግጋት አጥብቀው የሚከተሉ ሲሆን በዋነኛው መፅሀፋቸውም በታልሙድም ጭምር የአይሁድ እምነትን የማይከተሉትን ሁሉ እንደ ዝቅተኛ ሰው ዘር አድርጎ የሚቆጥር ነው ። ጳውሎስም በመልእክቱ በረከት የመጣው በአይሀዳውያን ስለሆነ አይሁዳውያንን እነዲ ንዲባርኩ ለተከታዮቹ ክርስትያኖች በመልእክቱ አስተላልፎ ነበበረ ።

የአፍሪካ ህዳሴ

በዓለም ላይ ከዚህ በፊት ታይቶ በማይታወቅ ሁኔታ ዘመኑ ወደ አፍሪካ ያዘመመ ሆኖ መታየት ጀምሯል ። ለአንዱ ሲዘንብ ለሌላው ያካፋል እንዲሉ ለቻይናና ለሌሎች የደቡብ መስራቅ እስያ ያካፈው የስልጣኔና የምጣኔ-ሐብት ብልፅግና ለመጀመሪያ ጊዜ ለአፍሪካም ማካ ፋት ጀምሯል ።

      ለአፍሪካ አህጉር ድህነት ብቸኛው ዋና ምክንያት ባይሆንም አንዱ ምክንያት በርካታ የአፍሪካ አገራት በባርነት ፣ ከዚያም በቅኝ ግዛት አገዛዝ ስር መውደቃቸው ለአህጉሩ መደህየት አንዱ ምክንያት መሆኑ አያጠራጥርም ። አፍሪካ ነፃነቷን ካገኘች በኋላም ቢሆን በአብዛኛው ስለ ፖለቲካ ፣ አስተዳደርና ስለ ምጣኔ-ሀብት ስለ መሳሰለው ጉዳይ እውቀት ባልነበራቸው ወታደራዊ መሪዎች እጅ ስልጣኑ በመግባቱ ምክንያት ከ1960ዎቹ ጀምሮ እስከ 2000ዎቹ ጅማሮ ድረስ ብዙዎቹ አፍሪካ አገራት ጉዞ የኋሊት ሆኖ ቆይቷል ።

      ነገር ግን የደቡብ ምስራቅ እስያ ሀገራት ማንሰራራት ከጀመሩ ወዲህ ከእድገቱ ፀበል ለአፍሪካ አገራት መድረስ ጀምሯል ። የምጣኔ-ሐብት እድገት ለአንድ አገር ጅማሮ ሲሆን ለዛ ሀገር ወደፊት በሌሎች ዘርፍ ለሚያስመዘግበው እድገት መደላድሉ የምጣኔ-ሐብት እድገቱ ነው ። ለአንድ ስልጣኔ ኢኮኖሚ መሰረት ሲሆን ከኢኮኖሚ እድገት ብቻ ግን እድገት ያበቃል ማለት አይደለም ።  በብዙዎቹ የአፍሪካ አገራት መሪዎች ካለፉት ስህተቶቻቸው በመማር ከመቼውም ጊዜ በተሻለ አመራርን መስጠታቸው መታዘብ ይቻላል ።

      የአፍሪካ አገራት ለዚህ አስፈጊውን ስልጣኔ መሰረት በመጣል ላይ መሆናቸው መልካም  ዜና ነው ። ነገር ግን እንደሚታወቀው አንድ ስልጣኔ በኢኮኖሚ እድገት ብቻ አያበቃም ከዚያ ይልቅ አንድ ጊዜ የሰዎች መሰረታዊ ፍላጎቶች ከተሟሉ በኋላ ግን መንፈሳዊ ፣ ስነ-ልቦናዊ ባህላዊ ሀይማኖታዊ እና ፖለቲካዊ እና ሀሳብን የመግለፅ ነፃነቶቻቸውን የመሳሰሉ ከፍ ያሉ ፍላጎቶቻችቸውን ወደ ማሟላት መሄዳቸው አይቀርም ።

ለዚህ አይነተኛ ምሳሌ የምትሆነው ቻይና ስትሆን ይህቺ ሀገር ምጣኔ ሀብቷን በአስደናቂ ፍጥነት በሀያና ሰላሳ አመታት ውስጥ ወደ ግዙፉ ምጣኔ ሀብት ስትቀይር በአንፃሩ የፖለቲካ አድተዳደሯ ግን በአንድ ፓርቲ ላይ የተመሰረተ ሆኖ መቀጠሉ ለወደፊት መረጋጋቷ ስጋትን መደቀኑ አይቀርም ። ነገር ግን በርካታ ተመልካቾች እንደሚገምቱት የመካከለኛው መደብ በቁጥና ፣በሀብት እየበረከተ ሲሄድ ተጨማሪ የፖለቲካ መብቱን መጠየቁ አይቀርም ። ከአንድ ሺህ በላይ የሚሆን ወጣት ትውልዷን እ.አ.አ. በ1989 ዓ.ም. በታይናሚን አደባባይ ባደረጉት የተቃውሞ አመፅ የፈጀችው ቻይና እየበለፀገ ያለው ወጣት ህዝቧ የበለጠ የመናገር ነፃነትን ፣ የመምረጥ ሀሳብን የመግለፅ የመሳሰሉ ዲሞክራሲያዊ መብቶቹ በበለጠ እንዲከበሩለት መጠየቁ አይቀርም ።  

      ምእራባውያን ከላይ ከላይ ሲታይ ስልጣኔአቸው በቁሳዊ ፍላጎቶቻቸውን በማሟላት ላይ የተመሰረተ ቢመስልንም ወደ ውስጡ ሲገባ ግን ስልጣኔቸው የተመሰረተው በጣም መሰረታዊ በሆኑ ፍልስፍናዎች አስተሳሰቦችና አስተምህሮቶች ላይ ነው ። ከእነኚህ መሰረታዊ ከሆኑ የፖለቲካን ሆነ የህግ የምጣኔ ሀብት አስተምህሮዎቻቸው ዝንፍ የማይሉ ሲሆን ችግር ቢያጋጥማቸው እንኳን ጊዜ ሰጥተው መልሰው ነገሮችን ወደ ነበሩበት ያስተካክሉታል ።

      ምንም አስንኳን በ20ኛው ክፍል ዘመን ላይ የአለም ሀያሏ አገር አሜሪካ ብትሆንም አሜሪካንን የመሰረቱ መስራች አባቶቿ ግን ያቺን አገር መሰረት የጣሉት በአውሮፓውያን ፈላስፎች አስተረምህሮና ፍልስፍና ላይ ነው ። እንደ ጆን ሎኬና ፣ሩሶን በመሳሰሉ የእንግሊዝና ፈረንሳይ ፈላስፎች አስተምህሮዎች ላይ ነው ። በአብርሆት ዘመን ከአውሮፓ እንደ ዋና አሳብያንና ፈላስፎች ይቆጠሩ የነበሩት በተለይም የፈረንሳይ እንግሊዝ ፈላስፎችና ፀሀፍት ነበሩ ። አሜሪካ በምትመሰረትበት ወቅት በአለም ላይ ተሰሚነት የነበራቸው የአውሮፓውያን አሳብያን ነበሩ ። በመሆኑም አሜሪካ የእነሱን አስተምህሮ በመውስድ ራሷን እንደ አገር በሁለት እግሯ መቆም ችላለች ።