የመግባባት (Communication Skill) ችሎታ

የመግባባት ችሎታ ለመሪነት ብቻም ሳይሆን ለአንድ ሰው የህይወት ስኬት እጅግ ቁልፍ ከሆኑ ክህሎቶች አንዱና ዋነኛው ነው ። እንኳን መሪ ይቅርና አንድ ሰው በህይወት ውስጥ የሚፈልገውን ማንኛውንም ነገር በቀላሉ ሊያገኝና በሚፈልገው መንገድ ለመኖር የመግባባት ክህሎት አስፈላጊ ነው ።

የስነ - ልቦና ባለሙያዎች እንዳረጋገጡት የመግባባት ችሎታ ለመሪው እጅግ አስፈላጊ ከሆኑ ችሎታዎች አንዱ ሲሆን ተግባቦት (Communication) የሚባለው ነገር 64 በመቶው በአካላዊ እንቅስቃሴ መግባባት የሚካሄድበት ሲሆን የተቀረው 36 በመቶ የሚሆነው ደግሞ በንግግር ፣ በፅሁፍና በስእል መግባባት የሚደረግበት ነው ። መሪም እነኚህን የመግባባት መንገዶችን ጠንቅቆ ማወቅ ሲኖርበት ፣ ይህንን የመግባባት ችሎታን ያልተረዳ መሪ ግን ሊያስተላልፍ የሚፈልገውን መልእክት ሳያስተላልፍ ይቀራል ። መልእክቱን በአግባቡ ካላስተላለፈ ደግሞ ለመምራት ያለውን እድል ይቀንሰዋል ።

አንድ መሪ በአራትና በአምስት አቅጣጫ መግባባት መቻል አለበት ። ከበታቾቹ ጋር ፣ ከእርሱ ትይዩ ካሉ እኩዮቹ ጋ ፣ እንዲሁም ከበላዮቹ ጋርና እንዲሁም ከደንበኞቹ እንዱሁም በአጠቃላይ ከሚያገለግለው ህዝብ ጋር ፣ ሌላው ቀርቶ አንድ መሪ ከጋዜጠኞች ጋር ያለው ግንኙነት ሁሉ ለስኬቱ ወሳኝነት አለው ። በተለይም በእንዲህ አይነቱ ግንኙነት ወቅት ከአለባበሱና ከአነጋገሩ ጀምሮ ስነ - ስርአትን በጠበቀ መልኩ ግንኙነትን መፍጠር አለበት ። ከስርአት ውስጪ የሆኑ ባህሪያቶችን ማስወገድ አለበት ይህም በሌሎች ሰዎች ዘንድ ቅሬታን ሊፈጥር ስለሚችል ሌሎችን እንደናቃቸውና ዝቅ እንዳደረጋቸው አሰድርገው እንዳይወስዱት ያደርገዋል ።

ከዚህም በተጨማሪ ስኬታማ ለሆነ የቡድን ስራ ተግባቦት እጅግ አስፈላጊ ነው ። በቂ ተግባቦት የሌለባቸው የስራ ከባቢዎችመግባባት ከማጣት የታወኩና ውስጥ ውስጡን የማያቋርጥ የእርስ በእርስ ሽኩቻ የሚደረግባቸው ናቸው ።

ለጥሩ ተግባቦች መሪው ራሱን በቅጡ ማወቁ እጅግ አስፈላጊ ነው ። ለምሳሌ መሪው የራሱን እሴቶችን ፣ አስተሳሰቦችን እውነት ብሎ የያዛቸውን ሀቆችን ፣ እንዲሁም የራሱን የተዛቡ አስተሳሰቦችንም  ጭምር የሚያውቅ መሪ ከሌሎችን ጋር በቀላሉ መግባባት ይችላል ። ራሱን በሌሎች ሰዎች ቦታ አድርጎ የመመልከት ልማድ መሪው የሌሎችን ፍላጎትና አላማና ችግር በቀላሉ ለመረዳት ያስቸግረዋል ።ሌሎችንም እንዲሁ ማወቅ አስፈላጊ ነው ። የሌሎችን ስሜት ፣ ፍላጎት ፣ ሀሳብ መረዳትም እንዲሁ ለተሳካ ተግባቦት አስተዋፅኦን ያደርጋል ።

መሪዎች አወዛጋቢ ከሆኑ የስልጣን እድሜአቸውን ያሳጥራል ። አወዛጋቢ መሪዎች በስልጣን የመቆየት እድሜቸው አጭር ነው ። መሪዎች አወዛጋቢ ከሆኑ ብዙ ተቃዋሚዎችን ስለሚያፈሩ ሌሎች ሰዎች በዚያ ስልጣን ሊያቸው አይፈልጉም ፣ ብዙውንም ጊዜ ለሀላፊነታቸው እንዲለቁ ግፊት ይደረግባቸዋል ። መቼ ነው ከስልጣን የሚለቁት የሚል ተደጋጋሚ ጥያቄም ይቀርብላቸዋል ። በእርግጥ ሁሉም ጠላታቸው ይሆናል ማለት ባይሆንም ፣ ነገር ግን ለስራቸው መቃናት ግን እንቅፋትን ይፈጥርባቸዋል ።

ለአመራር ብቃት አስፈላጊ ክህሎቶች

የሚተማመኑበት (Dependable) መሆን

          እንኳን ግለሰብ መሪዎችን ትተን ፣ በአለማችን ላይ ከትላልቆቹ ኩባንያዎች ፣ መንግስታት ፣ ባንኮች እና መሰል ተቋማት ስራቸውን መስራት የሚችሉት መልካም ስማቸውን እስጠበቁ ድረስ ነው ። ተቋማትም ህልውናቸው የተመሰረተው ከዚህ እምነት ላይ ነወው ። ተአማኒ መሆን ለአንድ መሪ የስራ ስኬት እጅግ አስፈላጊ ነው ። አንድ መሪ በተከታዮቹም ሆነ በተቀረው ወገን ሌሎች ሰዎች የሚተማመኑበት መሆን መቻል ይኖርበታል ። አንድ መሪ የሚመራውን ተቋምንም ሆነ የራሱን መልካም ስምና ዝናን መጠበቅ አለበት ።

መልካም ስምናንና ዝናን (Reputation) ለመገንባት አመታትን የሚፈጅ ነገር ሲሆን በአንፃሩ አንዴ ካመለጠ ግን መልሶ ለመገንባት የበለጠ ጊዜን ይወስዳል ፤ የጠፋውንም ስም ለመገንባት ፈፅሞ ላይመለስም ይችል ይሆናል ፣ በቅርብ ጊዜ ወዲህ በዚህ መስክ እየወጡ ያሉ ጥናቶች  እንደሚጠቁሙት በበርካታ ማህበረሰቦች ውስጥ (Ethical) በስነ - ምግባር የስነ -  ባህሪ ውድቀትን በስፋት መረዳት ችለዋል ፤ ነገር እየሳሳ እንደመጣ በበርካታ በዘርፉ ጥናት ያጠኑ አጥኚዎች መስክረዋል ። ይህም እጅግ አሳሳቢ ሲሆን መተማመንን ፣ መልካም ስምን በመጠበቅ ፋንታ በሌላው ማላከክን ፣ ከተጠበቀው በታች አገልግሎትን ወይንም ሸቀጥን ማቅረብን ፣ ወይንም ለምሳሌ የባጀት ፍላጎትን አጋኖ ማቅረብን የመሳሉት ሲሆኑ በተለይም የበታች ሰራተኞች የበላይ መሪዎቻቸው የዚህን አይነት ባህሪን በሚያሳዩበት ወቅት ወደ ተቀረው ሰራተኞች እንደሚስፋፉና የመሪዎቹንም ሆነ የድርጅቶቹን መልካም ስም እንደሚሸረሽር ተመራማሪዎቹ በጥናታቸው ተረድተዋል ። 

በተለይ በአሁኑ ወቅት የትላል ኩባንያ ሀላፊዎች ፣ እንደዚሁም እምነታቸውን መጠበቅ ይገባቸው የነበሩ በርካታ ሰዎች እምነታቸውን ሲጥሱና ፣ በዛም ተጠያቂ ሲደረጉ ማየትና መስማት የተለመደ ሆኗል ። የምእራቡ አለም የገንዘብ ተቋማት ተአማኒነታቸው በመሸርሸሩ ኀላፊዎቻቸው ሲጠየቁ መመልከት የተለመደ ነው ። ይህም በተቋማቱ ህልውና ላይ ጥቁር ጠባሳን የተወና በህዝብ ዘንድ ያላቸውን ተቀባይነት ጥያቄ ውስጥ የከተተ ነው ።

ሀላፊነትን ለመውሰድ ዝግጁ መሆን

አንድ መሪ ለራሱም ሆነ በሱ ስር ያሉ ተከታዮች ለወሰኑት ውሳኔና ድርጊቶት ሀላፊነተቱን ራሱ መዉሰድ ይኖርበታል። እርሱ ሳያውቅ እንኳን እርሱ በሚመራው ተቋም ስር አንድ ነገር ቢፈጠር ፣ ምንም እንኳን ያን ነገር አር እርሱ ራሱ ባያደርገውም ራሱ የሚመራውውን ተቋም መቆጣጠርና የሚደረገውን ነገር ማወቅ መቻል አለበት ። እንጂ በበታቾቹ የሚያላክክ መሪ እንደ መሪ አይቆጠርም ፣ ወይንም ሀላፊነትን እንደመሸሽ ይቆጠርበታል ። ጥፋትን ወደ ሌሎች የሚያከላክክ ከሆነ ፣ ድሎቹን ብቻ  ነው ማለት ነው እኔ ሰራሁ ለማለት የሚፈልገው ማለት ነው ። የዚህ አይነት መሪዎች ለሚያደርጉት ነገር ራሳቸው ሀላፊነትን የማይወስዱ በመሆናቸው ተከታይን አግኝተው ሊቀጥሉ አይችሉም ።

የሚበልጡትን ሰዎች ከጎኑ ለማሰለፍ ዝግጁ መሆን

የአንድ መሪ ችሎታ ከሚለካባቸው ችሎታዎች አንዱ በዙሪያው በሚያሰልፋቸው ሰዎች ብቃት ነው ። አቅም ያላቸውን በዙሪያው ማሰባሰብ የሚችል መሪ ይደነቃል ብቃት ብቻ ሳይሆን ከሱ የሚበልጡ ሰዎችንም ጭምር በዙሪያው ማሰለፍ የሚችል መሪ ብልህ መሆኑን ያሳያል ። አንዳንድ ግዜ መሪዎች ከእነሱ የሚበልጧቸውንና ከነሱ ጎልተው ሊታዩ የሚችሉ ሰዎችን በዙሪያቸው ለማሰለፍ አይፈልጉም ይህም በሌሎች መበለጥን ዋጥ የማድረግ ችሎታን ይጠይቃል ። ብዙውን ጊዜ በሌሎች እንጋረዳለን ብለው የሚሰጉ ሰዎች ፣ የሚበልጧቸውን ከጎናቸው ለማሰለፍ ያመነታሉ ።

ነገር ግን ይህ በብዙ የአፍሪካ ሀገራት የተለመደ ነገር አይደለም ። በመሪዎችና በምሁራኖችና በሳይንቲስቶች መሀከል መቀራረብና አብሮ የመስራት ነገር ብዙም አይታይም ፣ ነገር ግን መሪዎች የባለሙያዎችን ምክር እንደ ግብአት ቢጠቀሙበት ለውሳኔያቸው ይበልጥ ጠቃሚ ሆኖ ያገኙታል ። በባለሙያዎች በኩልም የመሪዎቹን ደረጃ ጠብቀው መልካም ግንኙነትን ለመፍጠር ጥረትን ማድረግ ይጠበቃል ። በእርግጥ አንድ ትልቅ የስልጣን ደረጃ ላይ ያለ ሰውን ማገልገል የራሱ የሆነ ጥበብን ይጠይቃል ። ያ መሪ ቢሳሳት እንኳን በቀጥታ ይህን አድርገሀል ላይባል ይችላል ።  

በአብዛኛው በሀገራችንም ሆነ በብዙ የአፍሪካ ሀገራት ቲንክ ታንኮች (አዳዲስ ሀሳቦችን አመንጪ የሀሳብ ሙዳየ ተቋማት ፣ የሙያተኞች አምባ ) በብዛት የሉም ። ይህ በምእራቡ አለም የተለመደ ስለሆነ መሪዎች በቀላሉ ከብዙ ቲንክ ታንኮች ሀሳቦችን የመውሰድ እድል አላቸው ፣ መሪዎች የመምራት ስራቸውን ያቀልላቸዋል ። እነኒኚህ ተቋማት በምርምርና በጥናት በበርካታ ጉዳዮች ላይ ስለሚመራመሩ ፣ የምርምራቸውንም ውጤት በህትመት ስለሚያሰራጩት በብዙ ሰዎች ዘንድ እንዲደርስ ያደርጋሉ ።

ይህም ብዙውን ግዜ አንድ መሪ ከእርሱ ጋር ተመጣጣኝ ወይንም ከተቻለ የበለጡ ሰዎችን ማሰለፍ መቻል ፣ ለመምራት የሚያስችለውን አንድ የልእለ - አእምሮ ቡድንን እንዲፈጥር ያስችለዋል ።ከተለያዩ ሙያዎች የተውጣጡ ባለሙያዎቸን ማሰለፍ  ለመሪው እጅግ አስፈላጊ ሲሆን ፣ እርሱ ብቻውን ሊወጣ የማይችለውን ፣ በሌሎች አቅሙና ልምዱ ባላቸው ሰዎች እገዛ እንዲወጣ ያደርገዋል ። ለምሳሌ ማይክሮሶፍት ኩባንያን በመመስረት ስኬታማ የሆነው ቢል ጌትስ ከፍተኛ እውቀት ያላቸውን ሰዎች በዙሪያው በማሰለፍ ይታወቃል ። በአሜሪካም እንዲሁ አንድ ፓርቲ ተመርጦ ወደ ቤተመንግስት በሚገባበት ወቅት በሚችለው አቅም ከፍተኛ ልምድንና ብቃትን ያላቸውን ሰዎችን በአማካሪነትና የተለያዩ ሀላፊነቶችን በመስጠትስራውን እንደሚጀምር ይታወቃል ።

ነገር ግን ይህን ማድረግ ካልቻለ የእርሱን ፍላጎት በማንበብ ደካማ የሆኑና ጥቅም ፈላጊ የሆኑ ሰዎች ይከቡታል ። ይህም ወይ ጠንካራ ሰዎች ከጎኑ አይኖሩም ፣ ወይም እርሱ እሚፈልገውን ደካማ ፍላጎትን የሚያሟሉ ሰዎች ብቻ ባጠገቡ እንዲገኙ ያደርጋል ።

ይህ ብቻም ሳይሆን ብቃት ያላቸው ሰዎች በመሪው ዙሪያ መኖራቸው በመሪው ላይ ሊኖር የሚችለውን የስራ ጫናን ይቀንስለታል ። ሁሉንም ነገር ራሱ ከሚሰራው ይልቅ በሌሎች ሰዎች ቢታገዝ እርሱ ከዛ የበለጠት ኩረትን ወደ ሚሹ ጉዳዮች ላይ ትኩረቱን ማድረግ ያስችለዋል ። በተለይም ሀሳብን በማመንጨትና በመፈፀም በኩል የለሌሎች ሰዎች እገዛ ለመሪው የስራ መቃናት ከፍተኛ አስተዋፅኦ አለው ። ይህም ብቻ ሳይሆን መሪዎች በስራ ጫናና ሸክም ምክንያት ህመም ላይ እንደሚወድቁም ይታወቃል እንደ ልብ ድካም ፣ ስትሮክ ፣ ማርጀት ፣ መሸበት የመሳሰሉት ህመሞችንና አካላዊ ለውጦችን በብዛት አእምሯዊ የሆነ ከባድ የስራ ሸክም ባለባቸው ሰዎች ላይ በብዛት እንደሚከሰቱ ይታወቃል ። መሪ እንደማንኛውም ሰው ጤናው ይታወካል ፣ በአለማችንም ላይ በርካታ መሪዎች በስራ ላይ እያሉ ህይወታቸውን ያጡ ወይንም ለከባድ ህመም የተጋለጡ በርካታ መሪዎች አሉ ፤ በአብዛኛው ምክንያቱም መሪዎች ካለባቸው የስራ ጫናና የጭንቀት ምክንያት የሚከሰቱ ናቸው ። በተገቢው ሁኔታ የእረፍት ጊዜውን የሚጠቀም መሪ የእረፍት ጊዜውን ከማይጠቀም መሪ ይልቅ ጤነኛ እና ረጅም አመታትን በተሻለ የመኖርና የመስራት እድል ይኖረዋል ።

ዊድሮው ዊልሰን በአሜሪካ ቤተ-መንግስት ውስጥ እያለ ሁለት ጊዜ ስትሮክ የመታው ሲሆን ፣ ኮንግሬሱ ሁለት ጊዜ የጣለው ሲሆን ፣ የናዚዎች መሪ የነበረው አዶልፍ ሂትለርም ናዚዎች እየተሸነፉ በነበረበት የመጨረሻው ዘመን በተደጋጋሚ ስትሮክ እንደመታውና ፣ ከቀኑ ውስጥ ለረጅም ሰአታት በእንቅልፍ ያሳልፍ እንደነበረ የታሪክ ባለሙያዎች የመዘገቡት ነው ። የአሜሪካ ፕሬዝዳንቶችንም እንዲሁ ከዋይት ሀውስ ሲወጡ ሸብተው እንደሚወጡ ይታወቃል ። ለምሳሌ ማእድን ማውጣትን ብንወስድ ለአደጋ እንዲሁም ለጤንነት አደገኛ ከሆኑ ስራዎች አንዱ ነው ። በእርግጥ መሪነት እዛ ደረጃ ላይ ባይደርስም በአለም ላይ ለጤንነት እንዲሁም ለአደጋ የሚያጋልጡ ስራዎች እንዳሉ ሁሉ መሪነት ለጤንነት አደገኛ ከሆኑ ስራዎች እንደ አንዱ ሊመደብ ይችላል፣ በተለይም ውጥረትና ጭንቀት የሚበዛባቸው የስራ ድባቦችና ሁኔታዎች ለመሪዎችም ሆነ በዙሪያቸው ላሉ ሰዎች ጭንቀትንና ስጋትን ይፈጥራሉ ።